Rahmin iç dokusu olan endometrium, düzenli şekilde her ay tekrarlayan adet döngüsünde kalınlaşarak, rahmi embriyonun yerleşime hazır hale getirir. Kadında yumurtalıktan salınan yumurtanın spermle döllenmemesi halinde, kalınlaşmış olan rahim dokusu kanamayla birlikte dökülerek vücuttan dışarıya atılır. Bu döngü kadında her ay tekrarlar.

Endometriomanın nasıl oluştuğu hakkında kesin ve net bilgiler olmasa da, bu konuda bazı teoriler kabul edilmektedir. Kadının yaşadığı aylık adet kanamasında bir miktar kanın dışarıya akacağı yerde, geriye giderek karın boşluğuna dökülmesi halinde, rahim dokusunun bir bölümü karın boşluğunda farklı alanlara yerleşmektedir. Bu doku hücreleri yerleştikleri yerlerde aynı rahim içinde olan davranışlarını tekrarlar. Yani her ay sanki rahmi gebeliğe hazırlıyormuş gibi kalınlaşarak, kanamayla birlikte dökülürler. Bu alanlar endometrium odakları olarak tanımlanır. Bu odaklarda meydana gelen kanamalarda oluşan atıklar, bulundukları yerde çoğalarak etrafında iltihap ya da kistik yapılara meydana getirirler.

Bu şekilde yumurtalıkta yerleşen endometrium odakları, burada içi koyu kahverengi olan pıhtılaşmış kan içeren kistleri meydana getirirler. Kistlerin içindeki sıvı renk ve kıvam olarak erimiş çikolataya benzediğinden, yumurtalıklardaki bu kistler çikolata kistleri ( endometrioma ) olarak tanımlanır.

Çikolata Kisti Belirtileri Nelerdir?

Ağrılar: Endometriosis ve çikolata kisti varlığında genellikle kadının regl döneminde ya da belirsiz bir zamanda alt karın ve kasıkta oluşan pelvik ağrılar ya da cinsel ilişkiye girildiğinde derinlerden gelen ağrıya neden olarak belirti verir. Bu ağrıların özelliği alınan basit ağrı kesici ilaçlarla tedavi edilememeleridir.

Bu şekilde hissedilen ağrılar farklı nedenlerden ortaya çıkar. Rahim içi dokusunun sebep olduğu kanamaların oluştuğu bölgelerde meydana gelen iltihabik reaksiyonlar ağrı nedeni olabilir. Kadının her ay adet döneminde çektiği dayanılmaz ağrıların nedeni bu alanlarda oluşan iltihaplardır.

Adezyonlar (Yapışıklıklar): Cinsel ilişkide olan ağrılar ile kronik pelvik ağrılar, kanamalar sonucunda oluşan atıkların sebep olduğu organ ve dokular arasında meydana gelen adezyonlar yani yapışıklıklar sonucunda hissedilir.

Gebe kalamama (Kısırlık): Çikolata kistleri kadınlarda adet kanamalarının düzensizleşmesine ve gebe kalamama, kısırlık gibi etkilere de yol açabilir. Endometriosis odaklarının fallop tüplerine yerleşmesiyle meydana gelen kanamalarla oluşan kalıntılar, tüplerin içinde adezyonların oluşmasına ya da tüplerde bulunan saçakların işlevini yapamamasına neden olabilir. Tüplerdeki saçakların işlevlerinin bozulması, yumurtalıktan salınan yumurtanın fallop tüplerine girememesine, tüplerde oluşan adezyonlarda yumurtanın burada ilerleyememesine neden olabilir. Kadınların çikolata kisti nedeniyle gebe kalamaması bu etkenlerden kaynaklanır.

Çikolata Kistinin Tanısı Nasıl Konur?

Ağrı, gebe kalamama, adezyon gibi belirtilerin birisi ya da bir kaçının bir arada görülmesi halinde, kadında çikolata kisti olduğuna dair şüphe duyulması gerekir. Kadına yapılacak kan testleri, vajinal ultrasonografi ve jinekolojik muayene sonucunda, çikolata kistlerinin varlığı araştırılır.

Kanda bulunan tümör markeri CA-125 seviyesinin endometriozis hastalığında yükselmesi söz konusu olabilir. Fakat sadece bu tanı koymaya yeterli gelmez. Ancak şüphe duyulan tanıyı destekleyici bir bulgu olarak kabul edilir. Kadına yapılan vajinal ultrasonografide çikolata kistinin tipik görünümü rahatlıkla konulabilir. Fakat kesin tanı koyabilmek için, laparoskopi sonrası buradan çıkarılan kiste yapılacak patoloji sonuçlarının alınması gerekir.

Bazı kadınlarda çikolata kisti herhangi bir belirti vermeden gelişme gösterebildiğinden, bunlar kadının rutin jinekolojik muayenesi sırasında ya da yumurtalık kisti nedeniyle yapılan cerrahi girişimlerde tespit edilebilir.

Çikolata Kistinin Evreleri ve Evrelerdeki Belirtiler

Rahmin iç tabakasının rahim dışındaki alanlara taşınması ve buralarda yerleşen dokunun aynı rahim içindeki gibi davranmasıyla oluşan çikolata kistleri, zaman içinde oluşmaktadır. Bu süreçte bazı süreçlerden geçer. Bulundukları bölgede çeşitli lezyonların oluşmasına neden olan hücreler, çikolata kistini oluştururlar. Bunların hangi evrede olduğu ve boyutlarının belirlenmesi, oluşan lezyonların yaygınlığıyla tespit edilir. Bu lezyonların yerleştiği alan, boyutu, invazyon derinliği ve fallop tüplerindeki yapışıklıkların niteliği göz önüne alınarak, birinci evreden dördüncü evreye kadar ilerleyen aşamaları sınıflandırılır.

İlk evre henüz başlangıç aşaması olduğundan, oluşan kistlere teşhis konulması oldukça güç olur. Bu aşamada kadında çikolata kisti belirtileri çok rahatsız edecek seviyede olmaz.

İkinci evrede kistler biraz daha ilerleme göstermiştir. Ancak ilk evrede olduğu gibi henüz cerrahi bir girişime gerek yoktur. Kadında bu evrede cinsel ilişkide ve adet dönemlerinde ağrı olması halinde, uygulanacak tedavi laparoskopiyle kistlerin yakılmasıdır. Ancak genellikle kadında meydana gelen ağrılar fazla rahatsızlık vermediğinden, bu evrede uygulanacak tedavi ihmal edilebilir.

Üçüncü evreye gelen çikolata kistleri artık ultrasonda görünebilir hale gelmiştir. Bazı kadınlarda bu evrede kistler 3-4 cm boyuna gelebilir. Artık kadının hissettiği rahatsızlık daha belirgin hale gelmiştir.

Dördüncü evrede olan çikolata kistlerinin vajinal ultrasonografide tipik görünümü rahatlıkla görülebilir. Atık kistlerin oluşumu tamamlanmıştır. Yumurtalıklarda yapışıklık olduğundan, kistler bağırsağın farklı yerlerinde ya da rahim duvarında arka tarafta yapışık olarak izlenebilir. Bu evre kadının en fazla yakınması olduğu dönemdir. Şiddetli ağrılar bu evrede kadını oldukça rahatsız eder. Lezyonlar siyah, beyaz ve kırmızı renkte olduğundan, buna uygun şekilde ayrılır.

Çikolata kistinde yapılan transvajinal ultrasonla evreler rahatlıkla belirlenebilir. Bu kistlere kesin tanı konulması için, cerrahi operasyonla çıkarılan kistlere patolojik inceleme yapılması gerekir.

Çikolata Kistleri Neden Ağrıya Sebep Olur?

Kistlerin meydana getirdiği oluşan ağrılar farklı etkenlerden oluşabilir. Rahmin iç dokusunun dışarıda bir alanda yerleşmesiyle meydana gelmiş olan hastalık odaklarının oluşturduğu kanamalar yüzünden ortaya çıkan iltihabik reaksiyonlar ağrının bir sebebi olabilir. Adet kanaması sırasında meydana gelen ve yapılan ilaç tedavisine olumlu yanıt vermeyen çok şiddetli adet sancıları iltihabik reaksiyonlardan dolayı kaynaklanır. Bu ağrıların çikolata kistlerindeki odakların kanamasıyla meydana gelen atıkların, çevredeki organ ve dokuların arasında yapışıklığa yani adezyona neden olmasıyla ortaya çıkabilir. Cinsel ilişkideki derin ağrılar ve kronik pelvik ağrıları da, bu yapışıklıklar yüzünden oluşmuştur.

Çikolata Kistinin Neden Oluşur?

Henüz çikolata kistinin neden oluştuğu hakkında kesin bilgiler bulunmamaktadır. Fakat bu konuda bazı teoriler bulunmaktadır.

Rahimde olan endometrial dokusu fallop tüplerinden karın boşluğuna geçip, yumurtalıklarda çikolata kistinin oluşumuna neden olur. Fakat daha önceden tüpleri bağlanan ya da rahmi alınmış olan kadınlarda hala daha bu kistlerin neden oluştuğu hakkında bir bilgi bulunmamaktadır. Bu nedenle çikolata kistlerinin bu şekilde oluştuğu kesinlik kazanmamıştır.

Kadınlarda normal sayılan bir döngü içinde, her ay düzenli olarak rahmin iç tabakasının kanama nedeniyle dökülmesi yüzünden atılan dokular, kadının bağışıklık sisteminde olan bir anormallik nedeniyle vücutta herhangi bir bölgede tutunarak, dokuların burada büyümesiyle oluşur. Bu teoride bağışıklık sistemindeki hangi anormalliğin buna neden olduğu bilinmemektedir.

Bazı ailelerde bireylerde çok sık çikolata kisti görünmesi nedeniyle, oluşan kistlerin genetik etkenlerden doğumsal bir bozukluktan oluştuğu düşünülmektedir. Bu teori ailede çikolata kisti olan kadınlarda kistlerin görülme oranının fazla olması yüzünden ileri sürülmüştür.

Karın içinde olan dokunun tekrarlayan inflamasyonu yüzünden, rahim içinde olan endometrial dokuya değişmesi nedeniyle oluştuğu düşünülmektedir.

Rahim iç tabakasının yani endometrium dokunun rahimden karın içine doğru kan ve lenf akımıyla yayıldığı için bu kistlerin oluştuğu düşünülmektedir.